>>>  Laatst gewijzigd: 5 juli 2024   >>>  Naar www.emo-level-4.nl  
Ik

Filosofie en de waan van de dag

Start Filosofie Kennis Normatieve rationaliteit Waarden in de praktijk Mens en samenleving Techniek

Historisch

boeken bij het thema

literatuur bij het thema

Voorkant Cas WOUTERS
De jeugd van tegenwoordig - Emancipatie van liefde en lust sinds 1880
Amsterdam: Athenaeum - Polak & Van Gennep, 2012, 390 blzn; ISBN-13: 978 90 2536 9651
[zie uittreksel op emo-level-4]

De jeugd van tegenwoordig - Emancipatie van liefde en lust sinds 1880

Wouters doet veel onderzoek naar de ontwikkeling van waarden en normen rond lijfelijkheid en seksualiteit in Nederland en daarbuiten.

Dit boek doet aan de hand van de bespreking van allerlei — ook Nederlandse — onderzoeken verslag van de ontwikkelingen op dat punt tussen 1880 en nu, ontwikkelingen van een strenge naar een lossere moraal voor jongeren.

Van streng naar minder streng

Wouters' historische visie op de ontwikkeling van waarden en normen ten aanzien van lijfelijkheid en seksualiteit is in lijn met Elias, Ariès, Van Ussel. In de 18e en 19e eeuw vinden we — in ieder geval bij de bourgeoisie / middenklassen — in toenemende mate formalisering van omgangsvormen, disciplinering van gedrag om reputatieschade te voorkomen, weghouden van emoties, afstraffen van nieuwsgierigheid bij kinderen (ze moesten niet zo veel vragen), toenemende eisen aan de zelfregulering door kinderen en tieners in combinatie met romantisering van de band tussen ouders en kinderen, tussen mannen en vrouwen en van het (patriarchale) gezinsleven.

"Die strengheid gold ook de seksuele nieuwsgierigheid en de lijfelijkheid van kinderen en tieners. De strijd tegen het gevaar en de idealisering van de kinderlijke onschuld (die 'dus' beschermd moest worden), gebood ontkenning en uitbanning van hun lijfelijkheid en seksualiteit."(25-26)

In de 20ste eeuw werd die benadering geleidelijk wat losser: een informalisering kwam op gang die zich volgens Wouters verspreidde van de bovenlaag van de samenleving naar de onderlagen. De omgang tussen ouders en kinderen werd weer wat lijfelijker (knuffelen en liefkozen), de opvoeding werd minder gedaan via straffen en meer via liefdevolle overtuiging. Men zocht naar een balans tussen een te vrije opvoeding en een te autoritaire opvoeding, met soms weer meer accent op het laatste en soms weer meer op het eerste. De jaren 1980 vormen een voorbeeld van een periode van weer wat meer strengheid en minder vrijheid. We moeten volgens Wouters wel bedenken dat die informalisering maar heel langzaam verliep. Nog in de vijftiger jaren werd zelfs het dansen van de jeugd door veel ouderen als iets obsceens gezien.

Morele paniek

Ook Wouters werkt het idee morele paniek rondom seksualiteit uit.

"Gedurende de hele twintigste eeuw brak er telkens opnieuw morele paniek uit als jongeren en vrouwen er in slaagden zich verder aan de macht en het toezicht van respectievelijk ouderen en mannen te onttrekken. In de jaren vijftig deed zich een dergelijke paniekgolf voor rond de 'ongrijpbare jeugd'. Alleen al de term 'ongrijpbaar' geeft aan dat ouderen dachten hun greep op de jongeren te hebben verloren. De veranderingen in de machtsbalans en in de balans van de controles voltrokken zich ook in die jaren in dezelfde richting als in de jaren twintig en dertig - emancipatie van jongeren, vrouwen, lagere sociale klassen en lagere emoties - en de angsten die deze emancipatiegolven opwekten, balden zich opnieuw samen rond de jeugd. Weer namen ze de vorm aan van vrees voor toenemende bandeloosheid onder de opgroeiende jeugd, vooral de 'massajeugd', de 'ongrijpbaren' en de 'nozems' op wie jazz en rock'n roll een verwoestende uitwerking zouden hebben."(68-69)

Nog in de zestiger jaren was de afstand tussen jongeren en volwassen enorm, wat zich bijvoorbeeld uitte in een totaal gebrek aan seksuele voorlichting, zoals Van Ussel in zijn onderzoeken goed liet zien. Ook voorbehoedmiddelen werden de jeugd in die tijd nog onthouden. De voortschrijdende informalisering sinds het einde van de 19e eeuw verliep dus echt heel langzaam.

En hoe staat het volgens mij nu? De ideologie over het onschuldige en 'gevaarlijke' kind is nog lang niet verdwenen, integendeel: is weer helemaal terug van weggeweest, en de meeste volwassenen weten nog steeds niet om te gaan met de lijfelijkheid en nieuwsgierigheid van kinderen. Neem daarbij nog de conservatieve invloed vanuit de Verenigde Staten en ineens ziet alles er bij dit aspect helemaal niet zo progressief meer uit.

Seksualisering

Wouters besteedt hoofdstuk VII aan de vraag Is het seksualiseringsproces van richting veranderd? De laatste decennia is er met name in Angelsaksische landen — en dan vooral in de VS — veel te doen over de seksualisering en de pornoficatie van de samenleving. Allerlei rapporten verschenen waarin die ontwikkeling negatief werd neergezet werd.

Wouters geeft aan dat er ook auteurs zijn die zich verzetten tegen de alleen maar negatieve gevoelswaarde die aan het woord 'seksualisering' wordt meegegeven, dat laatste veelal onder de conservatieve invloed van de Verenigde Staten. Volgens hem is seksualisering niet te begrijpen zonder eerst te kijken naar de historische deseksualisering tijdens de eerder beschreven disciplinering en formalisering in de 18e en 19e eeuw. Je kunt ook een positieve invulling geven aan seksualisering als je het ziet als onderdeel van het proces van informalisering dat later plaatsvond.

Slot

Dit is een interessant boek. Een minpuntje: de historische lijn in het boek is soms moeilijk te volgen, omdat er geregeld heen en weer wordt gesprongen en er soms herhaald wordt wat elders al gezegd werd of uitvoerig over iets uitgeweid wordt wat minder relevant is. Het doet wat afbreuk aan de inhoudelijke kwaliteit van het boek, vind ik. Een stevige redactie had dit boek overzichtelijker en wat dunner kunnen maken. De inhoudelijke boodschap zou daarmee voor mijn gevoel beter overkomen.