Louise A. JACKSONJacksons boek heeft een heldere onderzoeksopzet en schetst meteen de grote lijnen van het onderzochte probleem. Het boek gaat over heel wat meer dan over seksueel misbruik in engere zin, het geeft een historische context aan hoe we kinderen zijn gaan zien en behandelen.
Want ook wat we 'seksueel misbruik' noemen is volgens Jackson een sociale constructie en ze beschrijft die constructie zoals die ontstond in de Victoriaanse tijd in Engeland. Het kind werd als 'de toekomst' gezien, als onschuldig, en dus moest het kind beschermd worden.
"The child’s body was supposed to be pure, closed, intact and hence unmarked by other bodies; it was also supposed to be clean. The child’s body, if healthy, should be free from any trace of sexuality. In 1831 Ryan commented that a child under the age of 10 ‘cannot have desire’. In 1856 William Acton wrote that: ‘in a state of health no sexual idea should enter a child’s mind’. Children should be kept clean, he urged, and, if irritation arose in the sexual parts, they should be carefully washed to ensure moral purity and prevent the development of sexual precocity. Dirt was inextricably linked with sexuality, cleanliness with purity. (...) Victorians feared the precocious child because they so desperately wanted to cling on to the idea of the innocent one. While they had, indeed, unwittingly ‘discovered’ child sexuality, they preferred to confine, restrain, and label it as ‘abnormality’ rather than to face up to the facts of its existence." [mijn nadruk] (86)
Als je seksualiteit opvat als iets smerigs — en dat was indertijd dus de visie —, dan gaat seksualiteit niet 'van nature' samen met dat onschuldige deugdzame kind. Maar vanaf het begin was de benadering dubbelzinnig. Voor jongens gold een andere maatstaf dan voor meisjes. Een meisje dat iets met seks te maken had gehad, was meteen voor haar hele leven gecorrumpeerd. Voor jongens gold dat blijkbaar niet.
"The ‘discovery’ of sexual abuse in England from the 1860s onwards was the product of a coalition of interests between the social purity societies and the burgeoning child welfare movement. The reason for the invisibility of boys (despite police knowledge of a market for adolescent boy prostitutes) lies in the emergence of the issue from the social purity and rescue societies’ preoccupation with ‘fallen’ women and young female prostitutes. A woman’s character, unlike a man’s, was judged in relation to her sexual reputation. Girls and women could ‘fall’ but boys could not, according to the Victorian sexual schema. Sexually abused girls, as a group, constituted a specially targeted social problem. Boys did not and their futures were rarely discussed." [mijn nadruk] (4-5)
"Linda Mahood and Barbara Littlewood have, similarly, demonstrated that delinquency in boys tended to be associated with the criminal activity of thieving while delinquency in girls was associated with sexual precocity, wandering the streets and living in ‘immoral surroundings’. The reputation or respectability of male youth was dependent on honesty and truthfulness with regards to money. For girls, reputation was based on sexual respectability." [mijn nadruk] (96)
"The act of sexual abuse was deemed to have corrupted the girl and effected her ‘fall’ from innocence; once ‘fallen’, her moral status was dubious. The sexually abused girl was seen as a polluting presence, and was a particular danger to other children. The construction of childhood in terms of sexual innocence was dependent on the association of adulthood with knowledge and experience. Girls who lost their innocence could no longer be deemed ‘children’ and, instead, became social misfits who needed retraining and reforming in a specialist institution. In terms of age, body and appearance they were still children but, in terms of mentality and morality, they were seen as ‘unnatural’ beings, premature adults who had not had the benefits of a ‘healthy’, ‘normal’ development.(...) This dualism can be used to explain the problematic position of the sexually abused girl child in Victorian and Edwardian society. At the same time as she was constructed as the helpless victim of an individual act of brutality, she was, simultaneously, seen as a wider social threat to those around her." [mijn nadruk] (6-7)
De opmerking verderop in het boek over socioloog Jeff Hearn — die stelt dat mannen minder over zouden gaan tot seksueel misbruik als ze een belangrijkere rol zouden spelen in de verzorging en opvoeding van kinderen — is interessant. Dat gaat samen — zoals ze ervoor zegt — met een grotere fysieke intimiteit met kinderen.
Ik denk dat de waarden en normen over masculiniteit die we tegenwoordig kennen weer lijken op die uit de achttiende en negentiende eeuw:
"This discourse associated sexual conquest with virility and defined male sexuality as predatory by nature... "(111)
Het element agressie is dan belangrijk in het gedrag van mannen. Hearns idee van mannen die voor kinderen zorgen zou mannen weer zachter en minder agressief kunnen maken. Maar vrouwen willen dat niet zo blijkt. Mannen moeten vooral stoer en agressief blijven en vandaag de dag wordt elke fysieke intimiteit met kinderen totaal gewantrouwd. Waarmee je dus oproept wat je bestrijdt.
De middenklasse en de waarden en normen daar speelden een enorme rol in die dubbelzinnige wereld. De 'middle-class rescue and child-saving movement'(55) en de hierboven genoemde organisaties voor 'sociale zuiverheid' die meisjes wilde beschermen, hielden er christelijke waarden en normen op na over seks en relaties en zo meer. Ze hadden negatieve vooroordelen over arbeidersgezinnen, zagen het systeem van economische armoede niet als oorzaak van alle ellende, maar veroordeelden individuen omdat ze niet 'fatsoenlijk' en 'deugdzaam' waren.
Seksueel misbruik werd gekoppeld aan klasse: in een net middenklassengezin zou zoiets niet gebeuren. Dit is het zoveelste voorbeeld van een middenklasse die haar waarden en normen oplegt aan de arbeidersklasse.
Waaraan je trouwens goed kunt zien dat 'beschermen' altijd gedaan wordt vanuit een normatief kader. Zo gauw mensen roepen dat ze X (bijvoorbeeld kinderen, specifiek meisjes) willen beschermen, moet je meteen vragen stellen als: tegen wat? en waarom? en wie bepaalt dat?
"Although the NSPCC (= National Society for the Prevention of Cruelty to Children) often declared that cruelty knew no class and indeed was just as likely to be found among the rich as the poor, it was nevertheless the houses of the poor rather than the rich that its inspectors visited routinely. Indeed the society came more and more to focus on the poor and the problem of overcrowding as a cause of abuse." [mijn nadruk] (57)
Alsof die armen daar zelf voor kozen en dat niet alles te maken had met de uitbuiting en daardoor de miserabele woonsituatie van de arme arbeiders en hun gezinnen: door de rijken geëxploiteerde duistere woonwijken en huurkazernes zonder goede voorzieningen, iedereen in één kamer, en zo meer. En dan arme mensen individueel van alles verwijten.
"Michelle Cale has demonstrated that child savers often used the argument that a mother was ‘immoral’ and therefore unfit to take care of her children as grounds for removing girls from parental care."(69)
Jackson is erg precies met haar taalgebruik. Een paar voorbeelden.
"The term ‘victim’ is adopted because it was used historically, because it had a specific legal meaning in court, and for want of a satisfactory alternative. It is important, nevertheless, to consider its loaded and nuanced meanings, which served to construct women and children as vulnerable dependants in need of protection." [mijn nadruk] (24-25)
Ik heb nog nooit gezien dat een onderzoeker zo helder aangeeft hoe bezwaarlijk de term 'slachtoffer' eigenlijk is en dat hij vrouwen gemakkelijk omlaag kan halen. Indrukwekkend.
Een ander voorbeeld is dat ze de term 'sexual assault' vaak gebruikt naast 'sexual abuse'. Die term brengt meer het gewelddadige naar voren. In zo'n beetje alle voorbeelden die ze geeft zijn kinderen aan het huilen of aan het gillen, omdat de misbruiker geweld gebruikt. Het roept de vraag of waarover die morele verontwaardiging van familie en omstanders en instanties precies gaat: over het gebruikte geweld tegen kinderen of over de seksuele benadering van kinderen. Dat zou wel eens flink uiteen kunnen lopen bij de diverse klassen.
"The purpose of this line of enquiry is not to trivialise incidents of sexual abuse but to ask why it was often treated, rhetorically, as more serious than the cases of chronic neglect and brutal beating that also regularly featured in the pages of the society’s journal, the Child’s Guardian." [mijn nadruk] (54-55)
Dat is een goede vraag die we ook vandaag de dag nog steeds kunnen stellen.
Jackson beschrijft allerlei casussen uit de rechtspraak van de Victoriaanse tijd over seksueel misbruik. Dat misbruik moest vastgesteld worden door de medische professie die in dat gebeuren een kwalijke rol speelden, temeer omdat de medische professie door middenklasse mannen gedomineerd werd en de slachtoffers vrijwel altijd meisjes waren. Artsen waren naast vrouwvijandig ook klassenvijandig. Het duurde tot de jaren 1930 voordat er sprake was van vrouwelijke dokters die vrouwelijk slachtoffers onderzochten.
"A widespread and often institutionalised hostility to women within the male medical profession was revealed in misogynist descriptions of child victims and their mothers, but also in a tendency to make judgements that went against female complainants. Doctors were extremely reluctant to recognise and diagnose sexual abuse and a whole battery of alternative explanations was found for suggestive signs including physiological disease, physical dirt, forgery and precocious imagination." [mijn nadruk] (73)
Dit is echt een geweldig boek. Jackson is zorgvuldig in haar taalgebruik en onderzoeksmethoden en geeft met haar historische onderzoek een goed inzicht in de opvattingen van de Victoriaanse tijd over seksualiteit.