Brian ASHCRAFT / Shoko UEDADit boek is een journalistiek verhaal over de rol van de joshi kōsei — de meiden op de middelbare school — in de Japanse cultuur. En het is waar dat die in veel Japanse culturele uitingen opvallend aanwezig zijn.
Alleen worden ze door deze auteurs wel erg geïdealiseerd. Kijk eens naar zo'n alinea als de volgende:
"The Japanese schoolgirl is both gruff samurai, strong and powerful, and demure geisha, beautiful and coquettish. Decked out in her Western-influenced uniform, she brings these elements together into a state of great flexibility — the ability to be strong or passive, Japanese or Western, adult or child, masculine or feminine. At home and abroad, she is a metaphor for Japan itself."(14)
Erg generaliserend. Dat zie je ook aan het hoofdstuk over de verplichte schooluniformen in Japan.
"By the mid-1990s, preppy was out, and slutty was in. Schoolgirl skirts got short and white socks got loose. Much like the sukeban a generation earlier, girls rebelled against strict school uniforms. They wore outrageous makeup, dyed their hair, got fake tans, and rolled up their skirt’s waistband to turn long dresses into D.I.Y. micro-minis. These dangerously short skirt–wearing, golden brown tanned schoolgirls were called kogal or just gyaru.
When girls began showing skin at more conservative institutions, parents and teachers gasped, and strict schools started scrutinizing scanty hemlines with before-class spot checks." [mijn nadruk] (30-31)
Op mijn middelbare school (1960 tot 1966) waren er ook meiden die naar de directeur of naar huis gestuurd werden, omdat ze een 'te korte rok' droegen of op andere opvallende manieren dwarslagen. Dat was een kleine minderheid. Ik denk dat ook in Japan de meeste meiden helemaal niet opstandig waren, braaf naar hun ouders luisterden, hard voor school werkten, en zo meer.
Die opstandigheid uit zich uiteraard ook op relationeel / seksueel vlak. Sommige meiden experimenteren eerder, gaan eerder met jongens naar bed, en zo meer. Opvallend is misschien dat sommige Japanse meiden afspraakjes maakten met volwassenen / oudere mannen. Ik weet niet of zoiets in Nederland ook speelt of speelde bij de meer opstandige meiden.
"By the mid-1990s, after reports that schoolgirls were meeting older men for enjo kosai (paid dating), loose socks were no longer just associated with schoolgirls, but with sex. Enjo kosai preoccupied the tabloids and the Japanese government. And by the end of the 1990s, new regulations cracked down on underage-sex-for-money."(38)
Deze alinea laat zien hoe oppervlakkig dit boek is. Als je al toestaat dat de drukker de uitdrukking verkeerd spelt... Het is enjo kōsai. Hier wordt weer eens kritiekloos het idee naar voren gebracht dat enjo kōsai met seks te maken had, alsof het een soort van prostitutie was: 'paid dating' is een gevaarlijke term en 'underage-sex-for-money' al helemaal.
De maatstaven voor minderjarigheid en meerderjarigheid zijn in Japan niet simpel. In Japan is de grens van seksuele meerderjarigheid pas in 2023 verhoogd van 13 naar 16 jaar. Maar de grens waarop je in Japan mag trouwen zonder toestemming van je ouders lag tot 2022 nog op 20 jaar en werd 18 jaar. Bij enjo kōsai ging het dus officieel niet om 'minderjarigen', het ging vooral om meiden van de hoogste schoolklassen. En de afspraakjes met volwassenen draaiden meestal niet om geld, maar om verwennerij met cadeautjes. Bovendien ging het meestal niet om seks, maar om een gezellige avond.
Wel echt opvallend zijn de meidengroepen (muziek en dans) zoals AKB48. Uiteraard vormen de deelnemers aan die groepen ook weer een kleine minderheid van de schoolmeiden, dat vergeten de auteurs nogal. De meidengroep is een concept geworden dat in de Japanse popwereld nog steeds uitgemolken wordt: het gaat om mooie jonge meiden die aan strenge regels moeten voldoen (geen vriendjes, niet roken, en zo meer) om een onschuldige maagdelijke indruk over te brengen. Niet bepaald kogals dus. En nog interessanter: de fans zijn vaak mannen van middelbare leeftijd die hun vader hadden kunnen zijn.
Daarnaast heb je de meiden die zich in bikini laten fotograferen en filmen voor tijdschriften, DVD's, en zo meer die mannen als doelgroep hebben. In het Japans worden die meiden gurabia aidoru of afgekort guradoru genoemd. In het engels worden ze 'gravure idols' genoemd. Ik noem ze maar pin-ups. "Een pin-upgirl, ook pin-upmodel, is een vrouw van wie foto's met een pikante uitstraling worden gemaakt." Aldus de Wikipedia. Hier zijn dat dus jonge vrouwen. Sterker nog, het zijn mooie meisjes die verleidelijk en sexy in bikini rondparaderen zoals Mako Sasaki hiernaast. Maar... ook hier gelden strenge regels, in dit geval voor wat zichtbaar mag zijn en wat niet. Je zult geen tepel zien.
Waarom doen die meiden dat allemaal met zo'n zichtbaar plezier? Omdat je er populair van wordt. Omdat het fijn is om mooi gevonden te worden. Omdat het een opstap kan betekenen: veel beroemde modellen en actrices in Japan waren eerst een zang- of pin-up-idool.
De vraag is alleen of je zoiets — meisjes die er zijn om mannen te behagen — moet willen.
Idolen zijn dus eigenlijk best braaf en hebben hun eigen wereld. Het beeld van het eigenwijze dwarse schoolmeisje zien we terug op andere plaatsen: in films, series, tijdschriften, manga en anime, games. Waarom?
"“Schoolgirls represent possibilities,” says Ueda, echoing the common theme. “They’re young, they’re inexperienced, they can do anything, and at that age, they have a freedom that older people don’t have.”
In manga and anime, Japanese schoolgirls are the embodiment of those possibilities — whether it’s the possibility of falling in love, the possibility of saving the world, or the possibility of saving themselves. Their only kryptonite is growing up.(241-242)"
En uiteindelijk speelden schoolmeisjes een enorme rol in de commercialisering van de Japanse samenleving die zonder hen niet mogelijk zou zijn geweest.
Ashcraft en Ueda benadrukken in dit boek dat meiden op de middelbare school een grote rol spelen binnen de culturele verhoudingen in Japan. Mannelijke scholieren dan niet? Die liepen ook in schooluniform, kwamen ook in opstand door bijvoorbeeld een andere haarkleur te nemen, en zo verder. Blijkbaar maakten de kogal meer indruk op de auteurs met hun te korte rokken en afzakkende witte sokken en hun enjo kōsai. Het is een eenzijdig beeld, een halve waarheid.
Ik vind dit hele verhaal eerlijk gezegd nogal opgeklopt. Het idealiseert die stoute eigenwijze schoolmeisjes eindeloos, waarschijnlijk omdat ze een tijdje alle aandacht hadden in Japan. Zoals gezegd: erg generaliserend.