James McCONNACHIEEr zijn heel wat dikke boeken geschreven die een algemeen overzicht geven van alles wat op een of andere manier met seksualiteit te maken heeft. Ik vind het interessant wat de auteurs daarbij wel en niet bespreken, wel en niet benadrukken, want dat berust op keuzes die met waarden en normen te maken hebben.
Ik vond de titel van het boek van James McConnachie wel leuk, dus vandaar dat ik zijn boek gelezen heb. Het is jammer dat hij in het begin nogal van de hak op de tak springt, maar de informatieve feitelijke hoofdstukken zijn een heel stuk beter en bestrijden veel mythevorming. Hij geeft een overzicht van de stand van zaken op dit terrein, dus hij beschrijft in zijn boek ook opvattingen — zie het volgende kopje — die wat mij betreft al lang achterhaald zijn.
Het eerste hoofdstuk gaat bijvoorbeeld over 'Laws of attraction' en heeft het uitgebreid over de rol van de hersenen en hormonen op het aantrekkelijk vinden van anderen, het verliefd worden op anderen, en op seksualiteit in het algemeen. En, ja hoor, daar duiken de evolutionaire biologie en de evolutionaire psychologie weer op.
Het zijn altijd weer die evolutionair denkende biologen en psychologen die van mening zijn dat menselijk gedrag vast verankerd ligt in de genen of hersenen of wat ook. Biologische factoren hebben uiteraard invloed, maar dat betekent nog niet dat je niet anders kunt dan die invloed volgen. Maar vertel dat maar eens aan evolutionair psychologen... Voorbeeld is de besproken Helen Fisher die onderscheidt in drie stadia 'lust, attraction, attachment'. Exclusieve relaties liggen verankerd in onze hersenen, vindt Fisher, dus is het 'normaal' om je aan één iemand te binden. Dat is nodig om ervoor te zorgen dat kinderen het kunnen overleven, zegt ze.
Moeten we het nog steeds over die conservatieve onzin hebben? Als mensen niet bij elkaar zouden blijven, zouden kinderen niet kunnen overleven? Wat een belachelijke bewering. Wat dan met alle alleenstaande ouders en gescheiden ouders en met iedereen die een relatie heeft zonder ooit kinderen te willen of te krijgen? En wat dan met een groep waarin kinderen opgevangen worden en waarin de biologische ouders helemaal niet zo belangrijk zijn?
McConnachie haalt overigens ook wel kritiek aan op die opvattingen:
"Men, on the whole, strongly equate youthfulness with sexiness. Youth correlates, of course, with high fertility but it may produce a different kind of attractiveness from oestrogen-rich womanliness. Blonde hair is often said to be sexy, and some think this is because hair, in general, darkens and coarsens with age. Blonde says young which says fertile ... Sceptics of this kind of evolutionary guesswork point out that blonde hair also signals “Scandinavia”, which is one of the world’s wealthiest and most sexually liberal regions – not to mention being a major producer of porn." [mijn nadruk] (20)
Het eerste stukje van de alinea is zo'n bewering uit de evolutionaire psychologie en is een belediging voor alle volkeren waarvan het haar normaalgesproken zwart is zoals in Azië. Of anders wel van roodharige vrouwen en mannen. Erg leuk daarom, die laatste opmerking, en een heel goede relativering. Evolutionair giswerk, inderdaad, geen wetenschap. Oncontroleerbare speculaties. Absurde conclusies. Zweet in de oksels en ook allerlei andere geuren schijnen je aantrekkelijk te maken. Grappig. En mensen bestrijden die geurtjes met deodorant, de sufferds.
Een ander onderwerp is wat hier gezegd wordt over de buitenkant, het uiterlijk.
Ik begrijp werkelijk niet dat er zo weinig oog is voor de achterliggende waarden en normen wanneer het over 'mannelijk' of 'vrouwelijk' gaat. Mannelijk: meer vierkante kaken, meer uitgesproken jukbeenderen, grotere neuzen, kleinere ogen, groot, smalle heupen, brede schouders, gespierd. Vrouwelijk: grotere ogen, vollere lippen, kleinere neuzen, zandlopermodel, grote borsten, blond ook nog zeker. Want, weet je, het gaat bij de mensen die we ontmoeten om de beste kansen op fantastische nakomelingen, vandaar. Zucht.
Zo'n beschrijving zit werkelijk tjokvol met westerse, zo niet Amerikaanse, waarden en normen. En omdat de media dit soort theorietjes op duizend manieren in de wereld zetten beginnen mensen er zich naar te gedragen. Wat in een volgend onderzoek weer bevestigt dat verliefd worden bij mensen nu eenmaal zo gaat. En zo verder.
De onderzoeksmethoden deugen trouwens niet. Ook hier gaat het weer over onderzoeken naar aantrekkelijkheid waarin mensen foto's moeten waarderen. Maar wat voor foto's? Portretten? Full-body shots? Naaktfoto's? En waarom geen video's waarin een persoon beweegt en praat, zodat je een betere indruk krijgt? Het zijn onderzoeksmethoden waarbij de proefpersonen alle waarden en normen in hun oordelen zullen stoppen van de samenleving waarin ze leven. Zou je het onderzoek doen met Indiase of Chinese mensen dan zou je waarschijnlijk heel andere resultaten krijgen.
"At the same time as the age of puberty has dropped, the “age of consent” – at which people are allowed to have sex – has gone up. In the nineteenth century, children could often get married or have sex at anything between twelve and fourteen years of age. Nowadays, the average is sixteen. Many countries set the barrier even higher. In California, Florida and a number of backwoods US states, for instance, a boy and a girl are supposed to be eighteen years old before they can have sex – five years or so after puberty usually begins." [mijn nadruk] (339)
Dat is inderdaad schokkend en zou tot een fundamentele kritiek moeten leiden. Maar nee, hier worden alleen maar opvattingen tegenover elkaar gezet, met af en toe eens een kritische noot.
Die leeftijdsgrenzen worden voornamelijk opgetrokken door conservatieve en/of religieuze regeringen, uiteraard met het argument dat hun wetgeving er op gericht is om onschuldige kinderen te beschermen, terwijl ze alleen bezig zijn hun eigen opvattingen te beschermen.
"Age-of-consent laws have many motivations. Applied to older, post-pubescent children, they’re designed to help avoid pregnancy in girls regarded as too young to cope, and to discourage sexual behaviour among boys and girls vulnerable to hurt or exploitation. Applied to younger children, they are a crucial defence against sexual abuse by peers or adults. They work to a limited extent in that they may be able to make it easier for children to say “no”. In many people’s minds these laws also exist to preserve the “innocence” of childhood. This well-meaning notion is based less on reality than on the foundations of a contemporary Western culture that infantilizes even older children to an unusual degree. Young people are debarred from the chief areas that define adulthood: work, social responsibility, and sex." [mijn nadruk] (340)
Nee, die benadering werkt helemaal niet, omdat hij van de verkeerde waarden en normen uitgaat en kinderen wegzet als personen die niet in staat zijn zelf te beslissen. Het is helemaal geen "goedbedoeld" idee, het is wat de slotzinnen hier zeggen, het is kindvijandigheid. Het is beter om kinderen en jongeren van jongs af aan goed te informeren, om ze weerbaar te maken tegen opdringerige volwassenen, om ze de middelen te verschaffen om niet zwanger te worden of ziekten op te lopen, en zo meer. Dat is de beste bescherming die er is.
"Opponents of age-of-consent laws argue that children have as much right to pleasure and to bodily autonomy as adults. They also point out that making teen sex illegal criminalizes teenagers who will almost certainly end up having sex anyway, and makes it harder for young people to access the very services that will protect them from actual harm, namely sex education and contraception." [mijn nadruk] (340)
Precies. Maar dat wordt niet verder uitgewerkt. Uiteraard is de laatste benadering verdedigbaar beter.
"The scientist Nathalie Angier has described the hormone burst as being enough to make children “waggish and slightly erotic”, but not enough for puberty to begin. It can be difficult for adults to interpret or handle this behaviour if it’s directed at them. Clearly, children are in no way capable of fully sexual experiences, and yet they may be tentatively testing their sexual selves against the world. Their vulnerability at this time is one of the reasons why inappropriate sexual contact with adults can be so intensely damaging." [mijn nadruk] (193)
Ik weet niet of dit beweringen zijn van Angier of conclusies die McConnachie zelf bij Angiers verhaal trekt. Hoe dan ook: dit zijn erg vage kreten. Wat betekent "capable of fully sexual experiences"? Ik denk dat hier stiekem weer neuken en penetratie neergezet worden als 'echte seks'. Alsof je niet op allerlei andere manieren van je lichaam kunt genieten. Ook vaag is zo'n uitdrukking als "inappropriate sexual contact with adults", want wie bepaalt wat "ongepast" is? Het is een van de discussiepunten die altijd weer opduiken. En ook de bewering dat die ervaringen "intensely damaging" zijn, is ontzettend suggestief en normatief. Inmiddels is immers wel duidelijk dat die schade niet zozeer ontstaat door het seksuele aspect, maar voornamelijk ontstaat door gewelddadig en opdringerig gedrag en door een veroordelende samenleving die criminaliseert en therapeutiseert.
"Sexual contact with a child is a form of violence. Even leaving aside the fact that prepubescent and pubescent children do not have the sexual responses of adults, and do not want sexual contact, any person under the age of legal majority, whether post-pubescent or not, cannot legally or morally consent to sexual behaviour." [mijn nadruk] (348)
Dit lijkt me wel een reeks beweringen van McConnachie zelf. Ook hier weer allerlei vage woorden en aanvechtbare beweringen. Maar hier worden niet allerlei onderzoeken aangehaald, die laten zien dat seksueel contact tussen jongeren en volwassenen vaak niet gewelddadig is en dat het initiatief ook bij jongeren kan liggen. Dat is selectief. En "legally or morally"? Legale toestemming kan bij de huidige wetgeving in veel landen niet, nee. Maar dat je geen toestemming zou kunnen geven vanuit morele overwegingen wordt nergens onderbouwd.
Dit is een goed boek dat ontzettend veel informatie geeft. Maar keuzes tussen opvattingen maakt McConnachie zelden. Jammer is ook dat McConnachie beweringen neerzet waarbij onduidelijk blijft of die van hemzelf zijn of van een besproken auteur.
In grote lijnen krijgt de invloed van samenleving en cultuur op allerlei opvattingen te weinig aandacht in dit boek. Dat de wereld niet dezelfde waarden en normen heeft als de Verenigde Staten is nog niet doorgedrongen tot de meeste dames en heren daar. Dat zou toch een punt van aandacht moeten zijn. Ook wat er geschreven wordt over kinderen / tieners en seksualiteit is ontzettend oppervlakkig en zeker niet representatief voor al het onderzoek op dat vlak.
Ik wil eindigen met een prachtige uitspraak van Gloria Steinem die McConnachie noemt:
"The feminist Gloria Steinem reckoned that if men had periods, they’d boast about how much they bled and how long for."(197)
Waarvan akte.