Marianne BRANDONBrandon is klinisch psycholoog en sekstherapeut / relatietherapeut en heeft dus een boek geschreven over monogamie. Maar het is zo'n auteur die haar eigen waarden en normen niet door heeft. Waarom ze zelf opmerkt dat ze getrouwd is, is mij bijvoorbeeld een raadsel. Dan verwacht ik al geen kritiek op de monogamie meer, vind je het gek. Maar dat is ook duidelijk niet haar bedoeling. Het boek begint zo:
"Monogamy: The Untold Story does not imply the end of marriage as we know it. It does not mean that lovers cannot bond for a lifetime, nor does it mean that a happy and sensuous long-term commitment is impossible. It does not mean the demise of the family unit."(xiii-xiv)
Nee, stel je voor. Dan kan ze een andere baan gaan zoeken.
En verderop:
"Monogamy is actually extraordinarily rare among mammals. We know this from studying animals: less than 15 percent of primates and 3 percent of mammals are monogamous. We know this from studying humans: of 185 societies, only 29 formally restricted their members to monogamy. (...) In fact, there is no evidence from biology or anthropology that monogamy is natural or normal for humans!"(3)
Er is dus geen basis in de natuur voor, het is een sociale constructie.
"In spite of these challenges, we are a romantic culture that admires great love stories. We adore the idea of long-term love. And that’s a beautiful thing, because monogamy remains a great idea. Whether or not monogamy is natural, there are numerous benefits to a long-term coupling — and the majority of couples strive for it. In fact, keeping a marriage faithful is a reason many couples find themselves in my therapy room. I have spent many years helping my patients achieve these goals. Making monogamy work is challenging in part because, as a culture, we approach it unrealistically. That is, when we assume it’s natural, we do not make space for the inevitable struggles inherent in an unnatural process."(5)
Let weer op dat generaliserende 'we'. Brandon wijst blijkbaar alleen op de feiten over dat monogamie niet 'natuurlijk' is om duidelijk te maken dat het streven ernaar dus niet zo gemakkelijk is. Daarom hebben mensen erg veel moeite met monogamie. En zij wil er bij helpen om monogamie te bereiken. Therapie als de smeerolie in de krakende machine van een hopeloos achterhaald idee.
Ze vindt monogamie een geweldig idee, want we zijn een romantische cultuur. O, is dat zo? Kritiekloos wordt weer een normatief standpunt ingenomen dat overeenkomt met de standaard maatschappelijke opvattingen. Een stukje verderop maakt ze er helemaal een potje van.
"We can gain clues to answer this question by observing the animal kingdom. Short-term monogamy is a very good idea from an evolutionary perspective."(9)
Terwijl ze er al op wees dat monogamie in het dierenrijk uitermate zeldzaam is, goochelt ze nu met een term als 'korte termijn monogamie', tegenwoordig 'seriële monogamie' genoemd. Dat zou evolutionair gezien een goed idee zijn. Dus als je elke vijf jaar een enkele andere relatie hebt, ben je monogaam? Als je maar niet meerdere relaties naast elkaar hebt, ben je monogaam? Dat kun je dan uiteraard net zo goed polygamie noemen.
"Humans took Mother Nature’s masterful short-term mating strategy and turned it into a long-term one. We changed the rules on Mother Nature. Rather than being monogamous for just a few years, we became monogamous for life! And up until recently, lifelong monogamy has been a magnificent solution. Marriage has helped evolve our societies into the thriving metropolises we enjoy today. It has been an amazingly efficient and effective way for our species to prosper. The family unit provides a safe and secure home base for all its members to thrive." [mijn nadruk] (9-10)
Dat is toch precies hoe dat in de praktijk speelt: mensen denken dat ze hun hele leven bij één iemand moeten blijven. Dat noemen ze monogamie. En daarvan afwijken is verkeerd: vreemd gaan, scheiden, en zo meer, dat hoort nog steeds niet. De auteur vindt dat overigens ook. Ze gooit met allerlei stiekeme waardeoordelen: het is harteloos om een liefdesrelatie om de zoveel jaar te verbreken, geliefden kunnen elkaar niet loslaten. Alsof dat allemaal niet aangeleerd gedrag is dat ook heel anders had kunnen zijn. En een langer huwelijk wordt meteen een monogaam huwelijk voor het hele leven. Waarom niet voor vijf jaar of tien jaar, als dat evolutionair zo'n goed idee is?
En de stelling dat het huwelijk de ontwikkeling van de samenleving heeft gestimuleerd met al die positieve waarderingswoorden is ook zoiets: ongewenste zwangerschappen, scheidingen, eenoudergezinnen, gebroken gezinnen, de ellende in de stad, armoede bestaan blijkbaar niet. Zo efficiënt en effectief was het huwelijk blijkbaar ook weer niet.
Nog een ander voorbeeld van waardeoordelen:
"And research shows us this may be exactly what is happening. More people than ever are accessing pornography on the Internet. The statistics on sexual affairs suggest that women are having more of them, rapidly approaching frequencies comparable to men. Strip clubs are big business, as is prostitution. These more superficial expressions of sexuality upset many people, but they are not going away. People who develop a greater understanding of their sexuality may be better equipped to consciously deepen their sexual connection with one partner rather than disperse it in a multitude of directions — that is, to channel their sexual energies back into their intimate relationship if they so desire."(15)
Met andere woorden: pornografie, vreemdgaan, stripclubs, prostitutie zijn slecht, seks in een exclusieve relatie is goed.
"Marriage and monogamy exist because they are great ideas. Sexual monogamy offers real and significant rewards for those who practice it, as well as for our culture. The advantages to children are perhaps the most obvious. Children reared in two-parent homes enjoy numerous benefits. They tend to be better adjusted emotionally, intellectually, sexually, and physically. In contrast, children of divorced parents show greater challenges in all of these areas. They reach puberty earlier, have sex sooner than their peers, and over time they have more sex partners.
But children are not the only beneficiaries of monogamy. Mothers and fathers profit emotionally, physically, legally, and financially from marriage. They generally find co-parenting easier and more enjoyable than single-parenting from all these perspectives. Married people have less physical and emotional illness, and they practice healthier lifestyles. Couples enjoy greater efficiency in their daily lives by dividing parenting, financial, and household responsibilities. The financial benefits of marriage are very real.
Many creative solutions have been tried and failed. Humans have experimented with a variety of alternatives to a sexually monogamous family unit — harems, communes, polyamory, and swinging, to name a few. While these approaches work for some people some of the time, none of them have provided a reasonable solution for the majority of couples. Secondly, women are instinctively motivated to find a partner, nest, and have babies."(16)
Het ene waardeoordeel na het andere. Dat krijg je er nu van als een auteur de maatschappelijke kant van het menselijk handelen niet in het hoofd heeft. Waarom heeft monogamie zo veel voordelen? Waarom lukt het niet zo met alternatieve leefvormen? Precies! Omdat monogamie de enige geaccepteerde leefvorm is. Als je maar meedoet / kunt doen en je houdt aan de dominante waarden en normen over relaties en seks en zorgt dat je erbij hoort, ja dan heb je een gemakkelijk leven vol zekerheden.
Alleen is het in de eerste plaats heel jammer dat veel mensen niet in staat zijn om er zo netjes bij te horen en is het in de tweede plaats zo dat er ook enorme nadelen verbonden zijn aan monogamie waarover ik haar hier niet hoor. Bij elkaar blijven voor de kinderen? Ze noemt het alsof daar niet allerlei problemen aan kleven. En zo verder.
Het is dus duidelijk dat monogamie de norm is die gehanteerd wordt door psychologen zoals deze auteur en dat iedereen die daar niets mee kan een psychisch probleem heeft. Dan ben je wel erg blind voor je eigen uitgangspunten.
En zoals gewoonlijk duikt in dit conservatieve universum de evolutionaire psychologie weer op. In het verhaal dat volgt, ziet Brandon overal een tendens naar monogamie, al zegt ze zelf dat het allemaal niet duidelijk is. En steeds wordt er vanuit gegaan dat mensen net als dieren zijn, er worden heel gemakkelijke conclusies getrokken vanuit biologische zaken bij dieren naar menselijke voorkeuren. Bijvoorbeeld: Jongens die fysiek rijpen voor de onvermijdelijke competitie met andere mannen om vrouwen te krijgen, etcetera, de theorie van 'sperm wars', van 'passing your genes' en 'mating strategies'.
"In sum, consciously or not, women want to mate with more dominant men, while men are more concerned with mating young, fertile women."(29)
"Men generally seem to have a stronger natural sex drive than women which is likely to be an evolutionarily selected trait ..."(30)
En dat allemaal instinctief en onbewust om de beste genen te kunnen doorgeven. Wat een onzin toch. Al die beweringen zijn niet waar gebleken. Bestaande waarden en normen worden netjes ingepast in de theorie. Het is allemaal weer gericht op nakomelingen krijgen, dat is blijkbaar waar relaties en seks om draaien. Alsof het zo moet zijn in plaats van dat het om maatschappelijke constructies en persoonlijke keuzes gaat. Nog meer evolutionair geneuzel op p. 53:
"Humans are driven to connect. Our social needs are believed to be evolutionarily based for several reasons. One, there is safety in numbers. We are better able to stay alive and care for ourselves when we can assist and be assisted by others. Second, our innate desire to develop partnerships with the opposite sex results in a secure environment for raising children, thus enabling the continuation of our species. If our infants don’t survive, neither does our species. Partnership helps to ensure everyone’s evolution."(53)
Weer zo'n voorbeeld dat niets zegt. Ook al zijn mensen sociale wezens, dan nog zegt dat niets over de balans tussen met anderen zijn en alleen zijn. Het betekent niet dat we getrouwd moeten zijn, het betekent niet dat we er niet voor kunnen kiezen de helft van de week alleen te leven. Er zijn honderden manieren om sociaal te zijn, waarom zou dat iets zeggen over of voor monogamie? Ook staan nakomelingen weer centraal: relaties die niet voor kinderen kiezen of geen kinderen kunnen krijgen of homoseksuele relaties blijven buiten beschouwing. Die moeten we zeker veroordelen omdat ze niet gericht zijn op het in stand houden van de soort? Het is in feite één grote cirkelredenering.
"Both sexes are acquiring the very skills needed to reach new depths in the bedroom. And in Western culture, we have the exquisite luxury of cultivating our innate sexual selves. Unlike other parts of the world, we do not have to worry about the basics of living, such as food or shelter. Instead, we can choose to expend energy cultivating our intimate connections, taking our love lives to new levels. What an opportunity for us all!" [mijn nadruk] (70-71)
Die wilde ik de lezer niet onthouden. Over dom en chauvinistisch gegeneraliseer gesproken. Ja, want er is helemaal geen armoede of andere sociale ellende in het Westen natuurlijk, iedereen heeft het goed in de USA. Werkelijk.
Dit is weer zo'n boek waarin de hele tijd in termen van evolutionaire biologie en evolutionaire psychologie gedacht wordt van waaruit dan lijnen doorgetrokken worden naar wat normaal voor mensen is of zou moeten zijn. Brandon waarschuwt steeds dat het ingewikkelder is dan dat, maar doet daar zelf niets mee. Haar uitgangspunt is dat monogamie geweldig is, al zegt ze zelf dat dat niet 'van nature' zo is. Precies op dát punt doet ze uiteindelijk niets met de natuur, want dat komt haar vast niet goed uit; allerlei andere evolutionaire zaken worden wel zonder meer doorgetrokken naar menselijk gedrag.
Ik heb het overigens nooit zinvol gevonden om het over 'instinct' te hebben als het over mensen gaat, zoals zij doet. Juist omdat alle lichamelijke invloeden door mensen ingebed liggen in de rest van hun bestaan als mens, hun geest, hun omgeving, hun geschiedenis. Natúúrlijk kunnen we die invloeden voor een deel overstijgen of sturen, ook de zin in seks. Maar of dat nu zo vanzelfsprekend in de richting gaat van aanpassing aan monogamie valt te betwijfelen.