Wat is het in Schopenhauers werk dat Nietzsche zo raakt? Dat is niet zo zeer Schopenhauers filosofische systeem, een ding dat we goed moeten onthouden.
Wat Nietzsche raakt is Schopenhauers integere persoonlijkheid, zijn strijd voor een compromisloze waarachtigheid, zijn onafhankelijkheid. Verder vindt Nietzsche in een voor hem moeilijke levensperiode troost in Schopenhauers tragische levensvisie en in diens hoge waardering van de kunst, met name van de muziek. Tenslotte ondervindt hij op bepaalde punten een enorme stimulans.
Schopenhauers scheldpartijen op de 'Wortkramerei' van de Duitse Idealisten zijn beroemd en wie hem leest raakt onder de indruk van zijn heldere schrijfstijl. Dat kon Nietzsche waarderen. Nietzsche gaat dan ook meteen zijn best doen om zelf een goede stijl te schrijven. En wie zal ontkennen dat Nietzsches taalbeheersing na een aantal jaren uitstekend is? In Schopenhauer als Erzieher zijn daarvan de fraaiste voorbeelden te vinden.
In de tweede plaats gaat Nietzsche door Schopenhauer de filosofie steeds belangrijker vinden. Niet alleen dat hij in zijn filologiestudie veel aandacht gaat schenken aan filosofen uit de Oudheid (denk aan zijn studies over Diogenes Laërtius en Democritus van 1867). Hij gaat ook over tot het bestuderen van Langes Geschichte des Materialismus, van Kuno Fischers Kant-boek, en van Kants eigen Kritik der Urteilskraft. Op een bepaald moment wil hij zelfs aan een dissertatie gaan werken over het begrip 'organisch' sinds Kant, een dissertatie die deels filosofisch, deels natuurwetenschappelijk moest worden.
Dat brengt me op een derde invloed van Schopenhauer. Nietzsche heeft zich ter harte genomen wat Schopenhauer in de Ergänzungsband bij Die Welt als Wille und Vorstellung op p. 209 (Diogenes-editie) stelt, namelijk dat niemand zich aan de problemen van de metafysica moet wagen die geen grondige kennis heeft van alle natuurwetenschappelijke disciplines. Nietzsche miste die kennis grotendeels. Maar zijn kennismaking met Schopenhauer, Lange, Kant, en zijn toenemende belangstelling voor de pre-socratische natuurfilosofen stimuleerden hem zich in natuurwetenschappelijke werken te verdiepen, iets wat goed terug te zien is in de filosofische opvattingen die hij geleidelijk aan ontwikkelt.