Techniek
Ik ben al een aantal jaren geïnteresseerd in filosofie van de techniek, met name in de filosofische vragen rondom informatie- en communicatietechnologie (ICT) en kunstmatige of artificiële intelligentie (AI).
Het verhaal van de techniek is tegenwoordig grotendeels het verhaal van computers die in een mum van tijd hele informatiestromen kunen verwerken, daarbij ondersteund door AI-programmatuur. De grenzen tussen computertechniek, informatie- en mediatechniek en kunstmatige intelligentie zijn vaag geworden. Alles hangt met alles samen. Dus de geschiedenis en de filosofie van al die disciplines is complex en zo langzamerhand één ding.
Hieronder geef ik een aantal voorbeelden van vragen die me op dit terrein bezig houden. Uiteraard zijn er veel meer, maar dan krijg je een indruk:
- Wat kan de geschiedenis van techniek - van met name computertechniek en informatietechniek - ons leren?
- Waarom altijd weer dat modieuze en kritiekloze enthousiasme voor techniek?
- Waarom worden de voordelen die techniek ons biedt zo zelden afgewogen tegen de nadelen die er ook zijn?
- Waarom bestaat er zo veel aandacht voor de middelen en zo weinig aandacht voor de doelen waarvoor die middelen worden ingezet?
- Hoe afhankelijk zijn we geworden van machines? Wat gebeurt er werkelijk als de elektriciteit voor een paar weken uitvalt?
- En als we dan zo afhankelijk worden van al die machines, dan is de voortdurende en vlekkeloze werking ervan natuurlijk van groot belang. Hoe kunnen we maken dat technologie betrouwbaar, veilig, 'onzichtbaar', gemakkelijk bruikbaar, en nuttig wordt?
- Zijn smart phones, zijn de zogenoemde sociale media een zegen of een vloek? Voegen ze iets toe aan de mogelijkheden tot communicatie? Of vormen ze juist een belemmering voor communicatie?
Mijn hoofdthema's
Ik wil graag de historische ontwikkeling kennen. Je kunt nu eenmaal moeilijk nadenken over iets, wanneer je de achtergronden ervan niet kent. Meer specifiek wil ik weten welke rol computers in de geschiedenis van de techniek innemen. De historische ontwikkeling van de klassieke middelen voor communicatie vind ik boeiend. Maar er zijn allerlei nieuwe informatietechnieken gebaseerd op computertechniek. Internet heeft zich supersnel ontwikkeld, de ene na de andere mogelijkheid om te communiceren en om informatie uit te wisselen dook op. Het verschijnsel 'website' is er maar één van. Wat kunnen we van die ontwikkelingen leren? Is er historisch gezien sprake van vooruitgang? En wie bepaalt dan wat vooruitgang is?
Ook filosofie van de techniek, van de computertechniek, en van informatie en media vind ik nog steeds interessant. Hoe is de stand van zaken hier? En welke opvattingen bestaan er over een aantal mogelijke onderwerpen zoals:
- De informatiesamenleving. Ook zo'n begrip. Of 'de netwerksamenleving' of vergelijkbare uitdrukkingen. Maar wat betekent dit? Er bestaat een hoop modieus gepraat op dit punt. Alsof we allemaal uit ons dak moeten gaan van blijdschap omdat we nu ook de reclameboodschappen uit Azië kunnen zien. Wat is dus uiteindelijk de waarde van zo'n samenleving, als je je niet wilt laten meevoeren door 'hypes' en trends en modes?
- Delen van informatie. Welke middelen zetten mensen daartoe in? Welke rol kan ICT hier werkelijk spelen? En schieten we er werkelijk iets mee op? Vrije uitwisseling van informatie heeft iets heel moois. Maar niet alleen maar. Hoe ver kan vrijheid van publiceren gaan? Waar duiken grenzen op? Wat is er aan vrije informatie?
- Informatieovervloed. Er zitten allerlei diepgaande filosofische problemen vast aan die grote hoeveelheden informatie waarover mensen vandaag de dag kunnen beschikken. Maar wat is informatieovervloed? Wat zijn de gevolgen? Wat doet die overvloed met mensen en met de samenleving? Wat betekent die overvloed filosofisch gezien?
- Metaforen voor informatie. Hoe hanteren mensen grote hoeveelheden informatie? Welke metaforen kunnen dienen om overzicht te houden of te verkrijgen (denk aan het Bureaublad als metafoor)? Zijn er goede en slechte?
- Kwaliteit van informatie. Er zijn bronnen van informatie genoeg. Maar hoe weten we of die bronnen goed zijn? Hoe kunnen we onderscheiden tussen kwalitatief hoogstaande en kwalitatief slechte bronnen?
- Verbergen van informatie. Ondanks de overvloed aan openbare informatie, wordt er nog steeds veel geheim gehouden. Denk niet meteen aan staatsgeheimen. De meeste mensen zullen het niet op prijs stellen als hun medische gegevens door iedereen kunnen worden ingezien of als spammers de beschikking hebben over al hun gegevens en voorkeuren. Er zijn dus redenen om informatie voor jezelf te willen houden. Waar ligt het evenwicht tussen de behoefte aan privacy en de behoefte aan controleerbaarheid?
- en zo voorts en zo verder
